තථාගතයන් වහන්සේ අරහං ගුණය විශාලවා පමණක් නොව මහත් වු ආනුභාවයකින් ද යුක්ත ය. එබැවින් වයසින් හෝ අන්කිසි ගුණයකින් හෝ තමා වැඩිය කියා ලෝකයෙහි කිසිම පුද්ගලයකුට බුදුරදුන්ගෙන් වැඳුම් නොලැබිය හැකිය. දිනක් තථාගතයන් වහන්සේ වේරඤ්ජාවෙහි වැඩ වෙසෙන කල්හි උන්වහන්සේගේ කීර්තිය අසා වේරඤ්ජ නම් බ්‍රහ්මණයා උන්වහන්සේ දක්නට පැමිණ පිළිසඳර කථා කොට එකත් පසෙක හිඳ මෙසේ කීය. ‘පින්වත් ගෞතමයන් රාජ පරම්පරා ගණනක් ආයු ගෙවා ඇති මහළු බ්‍රහ්මණයන්ට වදින්නේ හෝ දැක හුනස්නෙන් නැගිටින්නේ හෝ අසුනක් දෙන්නේ හෝ නැතය’ යි මා අසා තිබේ පින්වත් ගෞතමයාණෙනි, මා අසා තිබු කරුණ එසේම ය’ , එකල්හි තථාගතයන් වහන්සේ,
‘නාහං තං බ්‍රහ්මණ පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්‍රහ්මකෙ සස්සමණ බ්‍රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය යමහං අභිවාදෙය්‍ය වා පච්චුට්ඨෙය්‍ය වා ආසනෙන වා නිමන්තෙය්‍ය, යං හි බ්‍රහ්මණ තථාගතො අභිවාදෙය්‍ය වා පච්චුට්ඨෙය්‍ය වා ආසනෙන වා නිමන්තෙය්‍ය මුඬාපිස්ස විපතෙය්‍යාති.’
(අංගුත්තර අට්ඨකනිපාත 20)
යනුවෙන් ‘බ්‍රහ්මණය, මා විසින් වැඳිමට හෝ හුනස්නෙන් නැගිටිමට හෝ අසුනක් දිමට හෝ සුදුසු ශ්‍රමණයකු හෝ බ්‍රහ්මණයකු හෝ දෙවියකු බ්‍රහ්මයකු හෝ අනිකකු නො දකිමි, බ්‍රහ්මණය, යමකුට මා විසින් වැන්දේ හෝ අසුනෙන් නැඟිටියේ හෝ අසුනක් දුන්නේ හෝ වේ නම්, තැරියෙන් ගිලිහි තල් ගෙඩියක් වැටෙන්නාක් මෙන් ඔහුගේ හිස බොටුවෙන් ගිලිහී බිම වැටෙන්නේ ය’ යි වදාළ සේක. එසේ වීම තථාගතයන් වහන්සේ ගේ අරහං ගුණයේ ආනුභාවයයි.
බුදුරදුන්ට ඒ අරහං ගුණය ඇතිවූයේ සවාසනා සකළක්ලේශ ප්‍රහාණයෙන් අර්හත්වයට පැමිණ ලොවුතුරා බුදුබව ලැබිමෙනි. බෝධිසත්ත්ව කාලයේ දී ද ඒ අරහං ගුණයේ බීජය උන්වහන්සේට තිබිණ. නියම අරහං ගුණය නොව ඒ ගුණ බීජය ද මහානුභාව සම්පන්නය. සිඬාථී කුමාරයන් උන්වහන්සේ මව් කුසින් බිහිව දිශාවලෝකනය කළ කල්හි ඒ බිළිදාට සෑම දිශාවක හුන් මනුෂ්‍යදිව්‍ය බ්‍රහ්මණයෝ සුවඳමල් ආදිය පුදා ‘ඔබට වැඩි කෙනෙකු තබා ඔබ හා සම කෙනෙකු ද නැතය’ යි කීය. එකල්හි උන්වහන්සේ උතුර බලා සත් පියවරක් ගමන් කොට “ අග්ගොහමස්මි ලෝකස්ස සෙට්ඨොහමස්මි ලෝකස්ස ජෙට්ඨොහමස්මි ලෝකස්ස’ යි සිංහනාද කළහ. ශූඬෝදන මහාරාජාදි ගෘහස්ථයන් විසින් වඳින පුදන මහානුභාව සම්පන්න කාලදේවල තාපසයෝ උන්වහන්සේට වැන්දාහ. දරුවන් විසින් මව් පියන් වැඳිය යුතු වුව ද ශූඬෝදන රජතුමා බෝසතාණන්ටම වැන්දේ ය. ඒ බීජ අවස්ථාවෙහිවූ අරහං ගුණයේ ආනුභාවය ය.
ලෝකයෙහි අන් කිසිවකුට නො ලැබෙන පරිදි අප්‍රමාණ චීවරාදි ප්‍රත්‍යයන් ලැබිම ද තථාගතයන් වහන්සේ ගේ අරහං ගුණයේ ආනුභාවයෙකි. ජිවමාන කාලයේ දි උන්වහන්සේට කෝටි සංඛ්‍යාත ධන වියදමින් අනාථපිණ්ඩිකාදි සැදැහැවත්හු විහාරාරාම කරවා පුජා කළහ. ගඟක් ගලා යන්නාක් මෙන් අපමණ අහාරපාන වස්ත්‍රාදින් උන්වහන්සේ කරා ගලා එන්නට විය. මිනිසුන් පමණක් නොව දේව බ්‍රාහ්මාදීහූද උන්වහන්සේට අපමණ පුජා පැවැත් වූහ. පිරිනිවිමෙන් පසු ද අද දක්වාමත් උන්වහන්සේට අපමණ පුජාසත්කාර ලැබෙන්නේ ය. පිරිනිවි වර්ෂ දෙදහස් පන්සියයක්ට අධික කාලයක් ගතවි ඇති අද ද උන්වහන්සේට ලැබෙන පූජා ඉතා බොහෝ ය. නොයෙක් රටවල වෙසෙන නානා ජාතික බෞද්ධ ජනයා විසින් විහාර වල හා තමන්ගේ නිවස් වල ද එක්දිනක බුදුරජාණන් වහන්සේ උදෙසා පුජා කරන ගිලන්පස මල් ආහාරපාන රාශීයක් එක්තැන් කළහොත් තරමක කන්දක් පමණ වනු ඇත. උන්වහන්සේ උදෙසා එක් දිනක දැල්වෙන පහන් ද ඉතා බොහෝ ය. වෙසක් පුණුපොහෝ දින ආදි විශේෂ දින වලදි ලැබෙන පුජාව සාමාන්‍ය දින වලට වඩා සිය ගුණයෙන් දහස් ගුණයෙන් අධික වන්නේය. අනාගතයේ දීර්ඝකාලයක් මෙසේම උන්වහන්සේට අපමණ පුද පුජා ලැබෙනු ඇත.